| Ewangelickie Centrum Diakonii i Edukacji mieści się w budynkach dawnego Schlesische Blinden-Unterrichts-Anstalt, czyli Zakładu Wychowawczego dla Ociemniałych. Nazwa ulicy, przy której znajduje się cały kompleks, kilkakrotnie się zmieniała, począwszy od Kniestrasse (do 1949), przez Kniejską (do 1950), Inwalidzką i Wejherowską (do 2017 roku), po obecną – ks. Marcina Lutra. |
Fot. Joanna Brzastowska
| Kompleks powstał według projektu niemieckich architektów Becka i Blümera w latach 1905-1912 w stylu eklektycznym, z ciekawymi motywami roślinnymi, tak charakterystycznymi dla wrocławskiej architektury przełomu XIX i XX w. Na uwagę zasługuje portal głównego wejścia, gdzie na zworniku łuków z liśćmi akantu umieszczono portret niewidomego Homera. Nieistniejący napis niegdyś okalający greckiego epika, brzmiał: „Coecus Sed Lucidus” (ślepy, a jednak pełen światła). |
Fot. Joanna Brzastowska
| Ciekawy jest również portal bocznego, dzisiaj nieużywanego wejścia do budynku A, wypełniony liśćmi i kwiatami polnej róży, z kobiecą główką w zworniku. |
Fot. Joanna Majewska
| Patrząc na plan zabudowań Schlesische Blinden-Unterrichts-Anstalt z 1912 roku, łatwo zauważyć, że kompleks zachował się w idealnym, niemal niezmienionym kształcie. Jest jedynym niezniszczonym obiektem z zabudowy dawnego Pöpelwitz, mimo że schronił się tu pułkownik Mohr, Volkssturm i elitarne oddziały spadochroniarzy, a budynki były istotnym punktem oporu wojsk niemieckich podczas oblężenia Wrocławia. |
Ze zbiorów portalu Wratislaviae Amici polska-org.pl
| Do 1950 roku trwało przywracanie całego kompleksu do życia. Budynki wprawdzie stały, ale klatki schodowe uległy zawaleniu, piwnice były zalane wodą i pełne ciężkiej amunicji, a dachy uszkodzone przez bomby i pociski. Wszędzie widniały ślady wybuchów i pożarów. Bomba rozbiła narożnik głównego gmachu (budynek A), odsłaniając wnętrze obecnej auli – uszkodzone organy, zwisające balkony. Teren dzisiejszego parku zajmowały groby rosyjskich i niemieckich żołnierzy, a ponurego, przygnębiającego wrażenia dopełniały, leżące między nimi czarne, rozbite fortepiany. Druga strona ulicy Kniejskiej była jednym wielkim złomowiskiem poskręcanych szyn i uszkodzonych tramwajów. |
Ze zbiorów portalu Wratislaviae Amici polska-org.pl
| Większość pracowników cały czas przebywała na miejscu – tramwaj przejeżdżał tylko kilka razy dziennie, a wokół nie było bezpiecznie. Na noc drzwi barykadowano, zdarzało się bowiem, że rankiem na terenie parku znajdowano ciała zabitych ludzi. Powołano nawet do życia straż zakładową uzbrojoną w karabiny, aby mogła chronić ludzi i mienie. |
| W związku z powojennymi trudnościami w zaopatrzeniu na początku lat 50. Zakład przejął opuszczone pobliskie ogródki działkowe zachodnich Popowic i powstało tu duże, siedmiohektarowe gospodarstwo z chlewnią, cieplarnią i szklarnią. Jednocześnie zlikwidowano istniejące w obrębie ogrodzenia szkół: starą chlewnię, oborę i stajnię (za budynkiem zajmowanym dzisiaj przez Wrocławską Wyższą Szkołę Informatyki Stosowanej „Horyzont”) oraz inspekty znajdujące się obok budynku A. Gospodarstwo przetrwało do 1973 roku, kiedy jego grunty stały się potrzebne pod nową zabudowę. |
Fot. z archiwum Fundacji ECDiE
| W latach 60. ubiegłego wieku w szkołach znalazła się młodzież urodzona w latach powojennego wyżu demograficznego, np. w roku szkolnych 1964/1965 było 706. uczniów! Nieremontowane od piętnastu lat pomieszczenia ulegały szybkiemu niszczeniu, dlatego to dziesięciolecie stało się czasem remontów, które trwały aż do 1972 roku. Wymieniono wówczas sieć wodno-kanalizacyjną, centralnego ogrzewania, instalacje elektryczne, położono nowe parkiety, a sale w internacie (niekiedy osiemnastoosobowe!) podzielono na mniejsze dwu- i czteroosobowe pokoje. W dużej mierze wymieniono również wyposażenie. Z budynku A wyprowadzono lokatorów, przejmując zajmowane przez nich pomieszczenia. |
Fot. Joanna Brzastowska
| Następny poważny remont miał miejsce wraz z przejęciem szkół przez Diakonię Diecezji Wrocławskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, kiedy całkowicie wymieniono pokrycia dachów i okna, odnowiono elewacje, odświeżono wnętrza pomieszczeń, przywracając do stanu świetności piękną stolarkę drzwiową i drewniane posadzki. Podłogi szkolnych korytarzy zostały pokryte tarketem, a budynki przystosowane do potrzeb niepełnosprawnych ruchowo, dzięki wybudowaniu wind. Pieczołowicie odrestaurowano pozostałe detale dawnego wykończenia ścian wejścia głównego, pozostawiając tzw. świadków czasu. |
Fot. z archiwum Fundacji ECDiE
|
|
|
Fot. Joanna Brzastowska
| Mniejsze i większe prace cały czas towarzyszą pracownikom, uczniom i podopiecznym Centrum, ponieważ nieustannie coś jest modernizowane: system przeciwpożarowy, sieć internetowa, a w latach 2020 i 2021 kompleks sportowy. Najpierw gruntownie odświeżono salę gimnastyczną i inne pomieszczenia Budynku Usprawnień, następnie podjęto prace w parku, gdzie na miejscu zniszczonego powstało nowe, wielofunkcyjne boisko, siłownia zewnętrzna dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, rzutnia do pchnięcia kulą, czterotorowa bieżnia do biegów krótkich, rozbieg i skocznia do skoku w dal oraz rozbieg do rzutu oszczepem. Alejki i ogrodzenie wokół Centrum zostały odnowione, wytyczono nowe ścieżki, powstał także dodatkowy parking. |
Fot. Joanna Brzastowska
 |
 |
Fot. Joanna Brzastowska
Rzutnia do pchnięcia kulą i karuzela siłowni zewnętrznej
|
|
Fot. Joanna Brzastowska
Siłownia zewnętrzna
Fot. Joanna Brzastowska
| W 2015 roku Ewangelickie Centrum Diakonii i Edukacji im. ks. Marcina Lutra dołączyło do Ogólnoświatowej Sieci Tolerancji działającej pod patronatem Parlamentu Europejskiego, dzięki czemu Centrum stało się więc miejscem wyjątkowym, obok m.in. Jerozolimy i Lizbony, stanął tu bowiem pierwszy w Polce oraz ósmy na świecie Pomnik Tolerancji, zwany Stelą Tolerancji. Z okazji dwudziestolecia istnienia Centrum Ewangelickiego w 2019 roku pojawiły się obok niej dwa krasnale, przedstawiające podopiecznych Fundacji. |
 |
 |
Fot. Joanna Brzastowska
Źródło:
1. Zakład Rehabilitacji Zawodowej Inwalidów we Wrocławiu, ul. Wejherowska 28. Informacja o zakładzie po 35 latach działalności. Opracował Jan Pietrzak, Wrocław 1985
2. http://www.polska-org.pl [dostęp: 02.03.2020].
3. Tomasz Pietrzyk, Zakład z portretem Homera [w]: wroclaw.wyborcza.pl [dostęp: 02.03.2020].
4. https://www.diakonia.pl/o-nas [dostęp: 09.07.2021]
5. Paweł Piotrowski (lekkoatleta) – Wikipedia, wolna encyklopedia [dostęp: 09.07.2021]
6. Wiktor Kędzia spod Wielunia wicemistrzem świata w podnoszeniu ciężarów[FOTO] | Wieluń Nasze Miasto [dostęp: 09.07..2021]
7. Edukacja | FECDiE (diakonia.pl) [dostęp: 09.07.2021]
